1استاد بازنشسته گروه معماری منظر دانشگاه شهید بهشتی
2گروه معماری منظر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
چکیده
برای تبیین جایگاه باغ در منظر حافظ و بیانِ این مسئله که نسبت و ارتباط هنر باغ و شعر از حیث آفرینش هنری باهم چیست که مفهوم باغ به نحوی پربسامد در شعر حافظ حضور می‌یابد، باید ساحت ادراکی این دو مورد مداقه قرار گیرد. مقایسه این دو هنر بر اساس مؤلفه‌های بصری، شکلی صرف یا وجوه تعقلی صرف امکان‌پذیر نیست و در این زمینه تعلق این دو هنر به دو ساحت ادراکی مختلف هنرهای تجسمی و غیر تجسمی و سلسلهِ تحولات نگاه درونی و انفسی به طبیعت را در جریان شعر فارسی باید موردتوجه قرار گیرد. هدف این مقاله کشف چگونگی این رابطه درونی است و می‌‌خواهد نشان دهد استفاده فراوان از واژگان مرتبط با باغ در شعر حافظ را باید محصول قرابت نحوه آفرینش هنری در رابطه با تبیین حکمت آفرینش در نگاه او دانست. قرابتی که نه از هم‌نشینی باغ ساز و شاعر در عالم بیرون که از ارتباطی درونی و انفسی حاصل می‌شود. طبیعت در شعر حافظ به‌طورکلی و باغ به‌طور خاص، توصیف عینیات نیست و برای شناخت آن باید جهان‌بینی شاعر را مورد مداقه قرار داد. برای شناخت جهان‌بینی عارف، شناخت سیر تحول نگاه به طبیعت در نزد عارفان و تبدل مفهوم زهد در تاریخ تصوف ضرورت می‌یابد. در چنین بینشی است که بهشت زمینی می‌شود و زمین بهشتی. از طرفی بنیان فکری هنرمند هر دو وجه فاعلی و مفعولی طبیعت را می‌شناسد. وجه فاعلی آن‌که آفرینش هنری در قالب شعر، باغ و ... از آن سرچشمه می‌گیرد و هنر را بااخلاق مربوط می‌کند. قلمرو هنر آنجا آغاز می‌شود که طبیعت و اخلاق درهم‌آمیخته و باهم یگانه شوند. طبیعتی که چنان به اخلاق خود درآمیخته که وجودش را نمی‌توان بی آن تصور کرد، هنر نیز همین احساس لذت وجود دارد. طبیعتی که در هنر، اخلاق خود را یافته است و از منطق درونی خویش پیروی می‌کند. در این کشاکش، همچنان که طبیعت درون آرایش می‌یابد و زبان، طبع شاعرانه پیدا می‌کند، طبیعت سرکش بیرون نیز به دست انسان از نو آرایشی می‌یابد و نیروهای وحشی از آن رانده می‌شود و طبیعتی می‌شود آرایش یافته به دست انسان و برای انسان، یعنی- یک باغ، یک طبیعت انسانی.
Human nature in the mystical view
Garden in the view of Hafez
نویسندگان [English]
Mehdi Sheybani1؛ Reza Kasravi2
چکیده [English]
To better interpret the position of garden from Hafiz’s perspective and to show how the relationships between the garden and poetry are established in an artwork, we need to scrutinize how the seterms have been conceptualized. Comparing these two arts based on visual attributes, or rational spending is not possible and subjective nature of the flow of Persian poetry must be Considered. The purpose of this paper is to explore the interrelationship and to show significant use of words related to garden in poetry and to explain the relationship of artistic creation in relation to the wisdom of creation in the poet's view. The Companionship of gardening affinity and poets in the external world, which is derived from the relationship in subjective nature, is of crucial importance. the garden in his poetry and in general nature, specifically is used not to describe objective materials, but to understand the poet's worldview and scrutinizing it.To understand the mystic world, we need to look at nature and investigate the evolution of the concept of asceticism in the history of Sufi and mystics and it is necessary to pay special attention to it. A trip in the centuries after Islam, admonishing the nature in one of the upper and lower ends of the world has been made. From this perspective, a different interpretation of the verses of the Holy Quran by mystics is received, nor the attributes of God as omnipotent glory executioner, who attributes his beauty in perspective, a mystic, described the beloved. In the meantime, the Sufi ascetic tries to suppress feelings and emotions more hands-on with the poetic life in him grows more freedom of his affections into immediate relation with nature and brings its nature as a manifestation of man and the mirror reveals nature's beauty. In such a vision is the earthly paradise of heaven and earth. artist knows nature as the foundation of both the subject and object. Its agent means an artistic creation in the form of poetry, garden and ... it comes to the ethics of the art. Art begins the nature and ethics are interwoven with one another. As to the mixed nature of morality whose existence cannot be imagined without it, art is the same sense of fun. Nature in art, ethics has its own inner logic and follow. The synthesis of morality and nature, soul consciousness that is the origin of aesthetics arise. In this struggle, as the nature of the arrangement is the language, the poet finds, rebellious nature out of the hands of New Beauty finds the wild it is driven and nature is arranged by man for man, in other words, garden is a human in nature.
آشوری، داریوش. (1393). عرفان و رندی در شعر حافظ. تهران : نشر مرکز. آشوری، داریوش. (1392). شعر و اندیشه. تهران : نشر مرکز. الهی قمشه‌ای، مهدی. (1369). ترجمه قرآن کریم. تهران : انتشارات اسوه. سروش، عبدالکریم. (1375). حدیث بندگی و دلبری مقاله دیالوگ انسان و خدا. تهران : انتشارات موسسه فرهنگی صراط. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1373). صور خیال در شعر فارسی. تهران : نشر آگاه. شمیسا، سیروس. (1393). کلیات سبک‌شناسی. تهران : نشر میترا. غفوری، عطیه. (1386). باغ ایرانی در شعر حافظ. نشریه اینترنتی معماری منظر. قابل دسترسی در : http://www.manzaronline.com/persian-garden-in-hafez-poems-part-01.html (تاریخ دسترسی : ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۶). غنی، قاسم. (1389). تاریخ تصوف در اسلام: تطورات و تحولات مختلفه آن از صدر اسلام تا عصر حافظ. تهران : نشر زوار. فدوی، طیبه. (1392). تحلیل و بررسی اهداف حافظ از بکارگیری عوامل طبیعی در شعر. فصلنامه پژوهشی زبان و ادب پارسی 5(16): ۱۳۳-۱۵۴. عدلی، محمدرضا . (1391). مطالعۀ تطبیقی سیر پیدایش طریقه‌های رهبانی در مسیحیت و تصوف در اسلام. مجله علمی-پژوهشی پژوهش دینی (25) : ۱۰۹-۱۳۵. مجتبایی، فتح‌الله . (1393). میزگرد هویت ایرانی. تهران : دایره المعارف بزرگ اسلامی. مطهری، مرتضی. (1390). عرفان حافظ. تهران : انتشارات صدرا. منصوری، سید امیر. (1383) الف. درآمدی بر شناخت معماری منظر. مجله باغ نظر 1(2 ) : ۶۹-۷۸. منصوری، سید امیر. (1383) ب. تماشای صحرا (تأملی در زیبایی‌شناسی منظره در شعر حافظ). مجله باغ نظر 1(1) : ۷۱-۸۴.
ابتدای صفحه