پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
9
40
2017
10
23
منظر ایرانی: منظر مقهور
3
3
FA
سید امیر
منصوری
0000-0002-2865-6859
استادیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
amansoor@ut.ac.ir
سالیان دراز، این درختان پناهِ جوی آبی بودهاند که از سرچشمه محلات به سوی مزارع پاییندست روان بود. ردیفی از درختان، سایه خود را بی هیچ منت به جویی میبخشید تا بتواند امانت خود را بیکموکاست به دست صاحبانش برساند.<br /> منظر جوی مارپیچ، برآمده از شکل زمین در پای درختان نظام گرفته از آن، هر اهل دلی را به شوق میآورد. شاعران و هنرمندان این سرزمین به دفعات، صحنههایی از این منظر را در آثار خود تجسم کردهاند تا بیان حال و فهمی باشد که در کنار آن تجربه کردهاند:<br /> مردمان سرِ رود آب را میفهمند (سهراب سپهری)<br /> بنشین بر لب جوی و گذر عمر ببین (حافظ)<br /> آب، آئینه عشق گذران است (فریدون مشیری)<br /> بنگر که جوی آب چه مستانه میرود (اقبال)<br /> جوی آبی که روان در نظرت میگذرد / آب چشمی است که ما بر گذرت ریختهایم (شاه نعمتاله ولی)<br /> آن یکی در مرغزار و جوی آب / وآن یکی پهلوی او اندر عذاب (مولوی)<br /> تدریجاً این منظره به نماد مشترک خاطرات ایرانیان بدل شد.<br /> زندگی جدید اما سرنوشت دیگری برای آن رقم زد. ظهور بتن و جوی سنگی، آب را از ریشه درختان دریغ کرد. در ظاهر، برای حفظ آب و منفعت افزونتر، جویها نفوناپذیر شدند. اما در نتیجه، ریشههای درختان خشکید و درختان یک به یک قطع شدند؛ دو خسارت پیدرپی حاصل این بیخردی بود:<br /> آب در برابر آفتاب قرار گرفت و تبخیر آن زیاد شد در حدی که با نشت آن به زمین برابری کرد و دیگر آن که منظر مثالی ایرانیان از دست رفت.<br /> پارکها و بوستانهای جدید، اگرچه در شمار مساحت سبز چشمگیرند، اما حالی و خاطرهای برنمیانگیزند. اینجاست که ارزش گوهرهای سرزمینی آشکارتر میگردد. منظرهای ایرانی که مقهور هجوم کمیت و فناوری شدند، به قالیهای گرانبهایی میمانند که در زیر چرخ ماشینها در حال فنایند.
منظر,مقهور
http://www.manzar-sj.com/article_59531.html
http://www.manzar-sj.com/article_59531_bfa5927e6d94e6fb981b2c8367a7d552.pdf
پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
9
40
2017
10
23
جایگاه نشانهها در تقویت حس مکان در باغ ایرانی
6
15
FA
مهدی
حقیقت بین
0000-0001-8910-2967
دانشگاه تربیت مدرس
haghighatbin@modares.ac.ir
ظهور اسلام در ایران و سایر نقاط جهان، با پیامهایی مبنیبر برابری انسانها ، آزادی عقیده و... همراه بود که به شدت مورد استقبال و پذیرش جوامع طبقاتی و تحت فشار آن دوران قرار گرفت. هنرمندان مسلمان بهواسطه این ایدئولوژی جدید، تحولی عظیم در هنر و معماری به وجود آوردند که بیشتر در مفاهیم، زبان و بیان، اصول و صفات و مرتبط ساختن هرچه بیشتر این مفاهیم با قرآن، دستورات اسلام و سنن پیامبر بوده است. مهمترین مفهومیکه با ورود اسلام باعث تحولی عظیم در باغسازی شد، مفهوم بهشت است.<br />براساس آموزههای دین اسلام، گیاهان از ارزش و اهمیت ویژهای برخوردار هستند تا جایی که در قرآن، بهشت- بهترین مکانی است که به انسانهای پرهیزگار وعده داده شده و به صورت باغی پوشیده از گیاهان توصیف شده است. این مفهوم (بهشت) تحولی عظیم در باغسازی ایرانی بعد از اسلام ایجاد کرد. این مقاله بر آن است به چگونگی تجسم بهشت در باغ ایرانی و استفاده از سمبلها و نشانهها در جهت تقویت حس مکان باغ به عنوان تمثیلی از بهشت اخروی بپردازد. در این راستا از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و روش جمعآوری اطلاعات به شیوه کتابخانهای استفاده شده است.
باغ ایرانی,بهشت,حس مکان,نشانه
http://www.manzar-sj.com/article_59532.html
http://www.manzar-sj.com/article_59532_f3dd4b07b5f2f70ca42691966561a2ea.pdf
پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
9
40
2017
10
23
گستره معنای منظر و مترادفهای آن در زبان فارسی
16
21
FA
سید امیر
منصوری
0000-0002-2865-6859
استادیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
amansoor@ut.ac.ir
فرنوش
مخلص
پژوهشگر پژوهشکده نظر
farnooshmokhles@ymail.com
منظر از واژگان کهن و پرکاربردی است که در بستر اندیشههای گوناگون بر معانی مختلف دلالت دارد و در گذر زمان ظاهری متفاوت و با مفهومی واحد، کاربرد داشته است. تاریخ زبانشناسی و مردمشناسی ایران نشانگر آن است که آگاهی از منظر و تصور آن، پیش از میلاد مسیح وجود داشته است. منظر، که در زبان فارسی معادل Landscape به کار برده میشود، یکی از جموعه واژههایی است که با معانی مترادف از قرون اولیه اسلامی در منابع ایرانی کاربرد داشته. توجه به لایههای مختلف معنای منظر موجب ساخت مجموعهای از واژهها شده که از نظر ظاهری همه بر «تصویری در مقابل انسان» دلالت میکند. اما از جهت مفهومی معانی متفاوتی دارند. این واژهها با سلسله مراتبی از تصویر خنثی و بدون حرکت در مقابل انسان آغاز میشود و تا معنایی پویا و وابسته به انسان و تصویر مقابل دامنه پیدا میکند. باغ ایرانی از هزاره اول پیش از میلاد، به مثابه منظر مصنوع که بازنمایی تفسیر شده طبیت است، وجود فرهنگ قدیم و غنی در خصوص منظر را تأیید میکند. این مقاله به بررسی سابقه مفاهیم مربوط به منظر در زبان فارسی و بازنمایی آن در تمدن ایران پرداخته است.
دورنما,تماشاگاه,چشمانداز,سیما,منظر
http://www.manzar-sj.com/article_59534.html
http://www.manzar-sj.com/article_59534_812deec3dde6ccbb50c457ab851b6930.pdf
پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
9
40
2017
10
23
مراکز خرید در منظر شهر: سازنده یا تخریبکننده؟
22
29
FA
ناتالی
لومقشان
استاد جغرافی دانشگاه پاریس ٨ و لابراتوار لادیس
nathalie.lemarchand02@univ-paris8.fr
مراکز خرید را امروزه میتوان به عنوان یکی از تجهیزات شهری قلمداد کرد. تجهیزاتی که مهمترین ویژگی آنها «مکان» بودن آنهاست؛ در برخی جوامع کاربرد تولیدی و برای بعضی دیگر کاربرد مصرف دارند. با رجوع به پیشینه این مراکز خرید میتوان ریشه فرهنگی شکلگیری آنها را در جریان مدرنیته جستجو کرد. جریانی که بخشهای مختلف زندگی شهری را به صورت مجزا شکل داد. نخستین مراکز خرید در حومه شهرها شکل گرفتند و موجب جذب شهروندان نهتنها برای خرید و تفریح که برای سکونت به حومه شهرها شدند. نسل دوم به تدریج و با پیشرفت فناوری معماری خاص خود را به دست آوردند و تبدیل به سوژههای طراحی برای معماران شدند. نقل مکان شهروندان، مقدمهای برای تمهیداتی از طرف دولت و مدیران شهری شد تا نسل سوم این مراکز خرید با بازگشت به سمت مراکز شهر ایجاد شوند. این موضوع برای حل مجموعه مشکلاتی که در اثر این نقل مکان به وجود آمده بود و با مکانیزمهای خاصی اتفاق افتاد و مراکز خرید در قلب شهرها جای گرفتند. اما مراکز خرید با خاستگاه مدرنیستی خود متأثر از پیشرفتهای تکنولوژی و در عین حال بر محیط اطراف خود اثرگذار بودند. مخدوش کردن تجارتهای محلی، از بین رفتن هویتهای بومی و خردهفرهنگهای مختلف از انتقاداتی است که به واسطه ذات مدرنیستی بودن این مراکز بر آنها وارد است. گرچه امروزه پیشرفت و توسعه مراکز خرید را به عنوان روندی از جهانی شدن در جامعه بینالمللی میدانند؛ اما نباید فراموش کرد که مراکز تجاری سرآغاز تجارتهای بینالمللی در دنیا نبودهاند. بازارهای شهرهای بزرگ، مسیرهای کاروانهای بینالمللی و تجارت به وسیله فروشگاههای زنجیرهای، از یونان باستان و شهرهای بزرگ خاورمیانه تا دوران مدرن ادامه داشته است. آنچه امروزه مراکز تجاری را به عنوان یکی از تجهیزات شهری مطرح میسازد ابعاد مختلف اجتماعی و فرهنگی آن است. تبدیل عرصه عمومی خریدوفروش به یک فضای بسته خصوصی، ایجاد بستر اتفاقات اجتماعی و فرهنگی، شکلگیری هنجارهای اجتماعی و تبدیل شدن به نماد مدرنیسم، وجوه مختلف این مراکز به شمار میروند. با این شرایط باید توجه داشت که مراکز خرید نهتنها بخشی از منظر شهری، بلکه شکلدهنده به آن هستند. با معماری خاص خود، تغییر هنجارهای مصرف و جامعه و تبدیل شدن به تجهیزاتی جدانشدنی از شهر.
مراکز خرید,تجهیزات شهری,مدرنیته,تجارت بینالملل
http://www.manzar-sj.com/article_59533.html
http://www.manzar-sj.com/article_59533_1ec8975574684c98d4c13a6c2c17f7d1.pdf
پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
9
40
2017
10
23
سنجش الگوی حضور مشترک در فضاهای نوین جمعی؛ (مورد پژوهی: مجتمع تجاری کوروش)
30
41
FA
عباس
آذری
پژوهشگر دکتری شهرسازی، پژوهشکده نظر.
abbasazari@gmail.com
ناصر
براتی
معاون پژوهشی دانشکده معماری وشهرسازی
دانشگاه بین المللی امام خمینی
naser.barati2012@yahoo.com
مهدی
میرمعینی
برنامه ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشکده علم و صنعت، تهران، ایران
p.mirmoini@gmail.com
در طول تاریخ، فضای شهری به عنوان مکان ملاقات در سطوح مختلف برای شهروندان عمل کرده است. در این مکانها مردم با یکدیگر ملاقات میکردند، از اخبار مطلع میشدند و برای ازدواج برنامهریزی میکردند. همچنین علاوهبر خرید و فروش کالا، هنرمندان خیابانی مردم را سرگرم میکردند. برگزاری مراسم مختلف و رویدادهای بزرگ و کوچک، خواندن اعلامیهها به صورت عمومی، و پیگیری مجازاتها از دیگر رخدادهایی بود که در فضاهای شهری اتفاق میافتاد.<br /> اما امروز این فضاهای اجتماعی در حال کاهش هستند و جای خود را به فضاهای نوین جمعی دادهاند که در شهرها در حال ساخته شدن هستند. بنابراین اطمینان حاصل کردن از اینکه این فضاها برای شکل دادن تعاملات انسانی به درستی عمل میکنند از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف این مقاله معرفی روشهای جدیدی برای درک و مدلسازی رفتارهای انسانی (عاملها) و الگوهای حضور مشترک در فضاهای نوین جمعی است.<br />متأسفانه در حال حاضر در طرحهای شهری کشور، از روشهای مناسبی برای درک و پیشبینی الگوهای حضور مشترک در فضاهای همگانی استفاده نمیشود، به همین منظور در این نوشتار دو روش چیدمان فضایی و دادههای تلفن همراه بر پایه تئوری مدلسازی عاملمبنا بررسی شدند و نقش آنها در درک الگوهای حضور مشترک بیان شده است. سپس به عنوان نمونه مورد پژوهش، مرکز خرید کوروش با استفاده از این دو روش مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان میدهد قسمت جنوبی این مجموعه ظرفیت بالاتری برای رویدادها و تجمعات اجتماعی دارد و همچنین ساعت اوج بار ترافیک انسانی در این مجموعه ساعت 7 بعدازظهر است. شلوغترین روزها در هفته، پنجشنبهها و جمعهها و روزهای ابتدایی و انتهایی ماه شلوغترین روزهای ماه هستند. در انتها نتیجه گرفته شد این روشها میتوانند مسیر تصمیمسازی برای داشتن کیفیت زندگی بالاتر از طریق ارتقای فضاهای نوین جمعی را روشن سازند.
حضور مشترک,فضاهای نوین اجتماعی,مدلسازی عامل-مبنا,چیدمان فضایی,دادههای تلفن همراه
http://www.manzar-sj.com/article_59535.html
http://www.manzar-sj.com/article_59535_19a5eba51d7000345d9dd32db6674778.pdf
پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
9
40
2017
10
23
مال، نمود امروزین فضای عمومی در تهران؟
42
53
FA
شهرزاد
خادمی
پژوهشگر دکتری مشترک معماری منظر، پژوهشکده نظر و دانشگاه پاریس 8.
shahrzad.khademi@gmail.com
سارا
علی پور
پژوهشگر دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز
alipour.sara@yahoo.com
با رشد سریع شهرها، عدم مدیریت شهری کارآمد و حجم ساختمانسازیهایی که عموماً بدون در نظر گرفتن طرحهای جامع و منظر شهری و با پرداخت هزینههایی به شهرداریها صورت میگیرد، شهرهای ما به فضاهای پر تودهای تبدیلشده است که تناسب توده و فضا در آنها کاملاً نادیده گرفتهشدهاند. از طرفی از بین رفتن فضاهای عمومی و مکث که محلی برای تجربههای جمعی و تمرین اجتماعپذیری و حتی تجربه حس مکان بود، باعث تغییر چهره و کالبد شهری به فضاهایی بدون کیفیت و صرفاً فیزیکی و خالی از روح شده است. این گسترش بیرویه که مصرفگرایی و حجم بالای تقاضا را میطلبد، باعث سمتگیری مراکز خرید به سمت مالها و مگامالها شد؛ فضایی که همواره محلی برای نقد پژوهشگران حوزه شهری و منتقدین معماری مدرن بوده است. هدف اصلی این پژوهش بازخوانی مجدد این فضاها از منظری نوین است. اینکه چگونه از پتانسیلهای این فضاهای جدید میتوان استفاده کرد؟ و اینکه آیا مالها میتوانند در شکلگیری گونه جدیدی از فضاهای عمومی نقش داشته باشند؟ اگرچه نقدهای واردشده به این فضاها در حوزههای مختلف قابل بررسی و چالشهای مطرح شده قابل پرداختن هستند، ولی به نظر میرسد فارغ از نظریههای مطرحشده درباره مالها و لزوم حذف یا به حاشیه کشانده شدن اینگونه فضاها در شهر، در دهه اخیر ما با نوعی دگردیسی در عملکرد و حتی مفهوم اینگونه فضاها برای نسل جدید شهرنشین ایرانی روبهرو هستیم. پس از بررسیهای میدانی و طبقهبندی مشاهدات با روش توصیفی و تحلیلی روی چهار مال بزرگ تجاری در تهران، این نتیجه حاصل شد که این فضاها علاوه بر عملکرد فضایی و نقشی که برای برآورده شدن نیازهای یک منطقه بر عهده دارند، درواقع با تغییر معنایی خود به یک باشگاه یا محفل برخورد تبدیلشده و به عنوان یک آوردگاه اجتماعی در فضای شهری تهران ایفای نقش میکنند.
مال,مراکز خرید,فضاهای عمومی,عرصه شهری,تهران
http://www.manzar-sj.com/article_59536.html
http://www.manzar-sj.com/article_59536_8fb2980a0c6470fa126ff1e0cba1f46f.pdf
پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
9
40
2017
10
23
سرزندگی فضاهای پشتیبان در مراکز نوین تجاری
54
67
FA
الهام
نهاوندی
پژوهشگر دکتری شهرسازی، پژوهشکده نظر.
elham_nahavandi@yahoo.com
الهام
ضابطیان
پژوهشگر دکتری شهرسازی، پژوهشکده نظر.
ezabetian@yahoo.com
احمد
پوراحمد
دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، رئیس دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران
apoura@ut.ac.ir
رضا
خیرالدین
عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران
reza_kheyroddin@iust.ac.ir
فضاهای پشتیبان در مجتمعهای تجاری (شهربازی، فودکورت و نظایر آن) ابتدا برای رونقبخشی به تجارت در این مراکز ایجاد شده بودند، اما رفتهرفته تبدیل به مقاصد مستقیم برای فعالیتهای انسانی شدهاند. به این معنی که مراجعین بدون آنکه هدف خرید داشته باشند، به منظور گذاران اوقات فراغت، تعاملات اجتماعی و... به مراکز خرید مراجعه میکنند و در حقیقت نوعی فضای عمومی نوین در مراکز تجاری شکل میگیرد. به نظر میرسد دلیل اصلی این تغییر شکل، سرزندگی این فضاهاست. لذا فرضیه اصلی پژوهش عبارت است از اینکه : «فضاهای نوین عمومی پشتیبان شکل گرفته در مراکز تجاری جدید، سرزنده بوده و این سرزندگی باعث تغییر شکل عملکردی این فضاها از فضاهای وابسته به فضاهایی فعال به عنوان فضاهای نیمهعمومی شهری مستقل شده است». هدف این پژوهش شناسایی مؤلفههایی که باعث سرزندگی فضاهای پشتیبان مراکز تجاری شده، در قالب یک مدل مفهومی است. روش این پژوهش کیفی و پیمایشی است و در این راستا، در گام اول پس از مطالعات اسنادی و مرور تجارب مرتبط صورت گرفته، مفاهیم مربوطه در قالب ابعاد و متغیرهای سرزندگی استخراج شدهاند و در گام دوم، در مرحله مطالعات پیمایشی، پنج نمونه از مجتمعهای تجاری که از لحاظ سرزندگی و جذب مخاطب برای گذران اوقات در فضاهای پشتیبان خود (نه مشتری تجاری) موفق بودهاند و همچنین با توجه به تنوع پراکنش جغرافیایی در شهر تهران، انتخاب شدهاند. در این مرحله با استفاده از مشاهده و انجام مصاحبه عمیق، برای هر کدام از نمونههای موردی، متغیرهای استخراج شده که باعث سرزندگی فضاهای پشتیبان شده، بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد دو شاخص اصلی برای سرزنده بودن فضاهای شهری پشتیبان تجاری نوین وجود دارد : راحتی و نیمهعمومی بودن فضا. لذا در نهایت مجموعه مؤلفههای مؤثر در قالب یک مدل مفهومی سنجش سرزندگی در فضاهای پشتیبان تجاری نوین، ارایه شده است و با توجه به تحلیل کیفی در مطالعات پیمایشی صورتگرفته، مبنیبر استقلال عملکردی اینگونه فضاها از مراکز تجاری نوین، فرضیه پژوهش اثبات شده و به سؤالات پاسخ گفته شده و پیشنهادات مرتبط با ارتقای سرزندگی در اینگونه فضاهای عمومی بیان شدهاند.
سرزندگی,فضاهای پشتیبان,مراکز نوین تجاری,مدل مفهومی
http://www.manzar-sj.com/article_59537.html
http://www.manzar-sj.com/article_59537_ac0ab22a4c4ef2fd4cf001d0e2c813f3.pdf