ORIGINAL_ARTICLE
کوه و نور
http://www.manzar-sj.com/article_7665_ec3980a70b53b720c046d0c345e0e2b6.pdf
2014-12-01
3
3
سید امیر
منصوری
amansoor@ut.ac.ir
1
استادیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
در جستجوی منظر فرهنگی
http://www.manzar-sj.com/article_7666_925d2df6601db7eacf1128263d355f16.pdf
2014-12-01
6
6
ORIGINAL_ARTICLE
دیوار باغ، حریم امن خیال
الگووارۀ باغ ایرانی نقشی ویژه و انکارناپذیر برای دیوار پیرامونیش رقم زده است. در ضرورت حفظ این جزء و نقش آن در اصالت تاریخی این میراث تردیدی نیست. با این همه برای تحلیل و تفسیر نقش دیوار باغ در حیات شهری و بازپرداخت و عرضۀ باغ ایرانی به مثابه یک عرصۀ عمومی، استدلالی قابل قبول وجود ندارد. متن حاضر به بازنگری نقش دیوار در برداشت مخاطب امروزین از کیفیت این محیط محصور میپردازد. بررسی تأثیر دیوار در ارزیابی هیجانی محیط معلوم میکند مشاهدۀ علمی، همراستا با مداقۀ شاعرانه، دیوار باغ را دلیل خلق حریم امن در باغ میداند. مفهوم حریم امن، فارغ از توجیه تاریخی، نقشی نوین در فراهمسازی مقدمات تمرکز و خیالانگیزی دارد که در حیات پرتنش شهروند معاصر، ارزشی بیبدیل است.
http://www.manzar-sj.com/article_7667_78ab5147e5bd08c7cc19ae27f8bd1bac.pdf
2014-12-01
7
11
باغ ایرانی
دیوار باغ
هیجان و انگیزش
ارزیابی هیجانی
خیال
نیلوفر
رضوی
razavini@yahoo.com
1
دکتری معماری، عضو هیئت علمی گروه معماری منظر، دانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ارتقاء کیفی منظر شهر تهران در تلاقی خیابان و فضای عمومی
منظر شهری در تعریف علمی رایج، کیفیتی است که در رابطهای رفتوبرگشتی بین مخاطب و کالبد شهر پدید میآید. مؤلفههای کالبدی تولید این کیفیت، همه عناصری هستند که در شهر حضور دارند. خیابان و فضای عمومی1 از جمله این مؤلفهها هستند که نسبت به سایرین، نقش پررنگتری در ادراک مخاطب دارند. از دلایل این ویژگی، کمیت و رخدادهای اجتماعی است که در آنها به وقوع میپیوندد. جدا از تأثیر جداگانه هریک از این دو مؤلفه بر شهر، فضاهایی وجود دارد که کالبد آن حاصل اجتماع خیابان و فضای عمومی است؛ این فضای جدید دارای منظری ارتقاءیافته است که از همپوشانی کیفیتهای خیابان و فضای عمومی نزد مخاطب حاصل میشود. چنین منظری میتواند دارای شناسههای منظر فرهنگی باشد. خیابان «ولیعصر» از خیابانهای تاریخی تهران است که قدمت آن به زمان قاجار باز میگردد، این خیابان در زمان پهلوی اول تکمیل شد و در دوره پهلوی دوم نقش مؤثری در سازمان فضایی شهر تهران یافت. پس از انقلاب اسلامی، توجه صرفاً کالبدی مدیریت شهری به این خیابان نتوانست از نقش اصلی آن در سازمان فضایی بکاهد؛ چرا که طولانیترین خیابان تهران در برخی نقاط دارای شناسههایی است که در گذشت زمان با انطباق فعالیتهای ارگانیک فضاهای عمومی و معماری خیابان، به ارزش آن افزوده میشود. این نوشتار به دنبال آن است که منظر خیابان ولیعصر تهران را در نقاط تلاقی آن با فضاهای عمومی تحلیل و تحولات آنرا ارزیابی کند.
http://www.manzar-sj.com/article_7668_80464cb5428a531d88b5dfe89c722f64.pdf
2014-12-01
12
17
خیابان
فضای جمعی
فضای عمومی
منظر فرهنگی
ولیعصر
مریم السادات
منصوری
maryamansouri@gmail.com
1
پژوهشگر دکتری معماری منظر، دانشگاه پاریس غرب، فرانسه
LEAD_AUTHOR
محمد
آتشین بار
atashinbar@ut.ac.ir
2
پژوهشگر پستدکتری منظر شهر اسلامی، مدرسه کاربردی مطالعات عالی پاریس، فرانسه
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقاط گسست در منظر فرهنگی تهران
طرح منظر فرهنگی، شخصیت منظر فرهنگی را به عنوان نقطه مبدأ برای تخمین گزینههای مداخلهای ممکن به کار میگیرد. پس از تبیین شخصیت منظر یک شهر نمیتوان منظر آن را مطابق سلیقه شبیه شهر دیگری با شرایط متفاوت تغییر شکل داد. در شهر تهران با سنتهای رفتاری ریشهدار ـ که عنصر مقوم اتحاد مراکز جمعیتی متعدد آنها به عنوان یک شهر بوده است ـ تبیین شخصیت منظر شهر براساس مبانی رفتارشناسی مردمی برای طراحی و مدیریت منظر از اهمیت ویژهای برخوردار است.
برای ارزیابی منظر فرهنگی شهر تهران، دو منبع وجود دارد؛ یکی متون تاریخی اعم از ادبیات عام، ترانهها، جغرافیای تاریخی و دیگری خوانش منظر براساس این منابع تاریخی. بافت شهر تهران سیستم در همتنیدهای از شبکههای مصنوع احاطهشده با باغات درونشهری بوده است. ویژگی این باغهای درونشهری ریزدانه این است که در هماهنگی کامل با لایۀ مورفولوژیکی شهر تهران متأثر از پنج روددره مهم و الگوهای سلسلهمراتبی ساختاری و رفتاری تعریف شده بنا به محل قرارگیری در ارتفاعات متفاوت روددره به پارادایمهای فرهنگی یک جامعه ایرانی ـ اسلامی شکل دادهاند. بر این اساس اسطورههای فرهنگی شهر تهران با عناوین فرهنگ آب و احترام به آب در تمام مقیاسها، تفرج درونمحلهای و درونشهری، سنت زیارت ـ تفرج، استفاده از ادبیات نمایشی ـ تعلیمی به عنوان رسانه جمعی، باغ مثمر به عنوان عنصر واسطۀ تفریحات و آیینهای مذهبی، اسطورهسازی از عناصر منظرین و بزرگان ادب و اخلاق و تبدیل مظاهر آنها به یک قرارگاه رفتاری قابل پیگیری هستند.
در هر مقطع زمانی که تغییر یکبارهای بر شیوه زندگی و ارزشهای رفتاری مردم وارد شده، منظر شهر یک نقطه عطف عدم یکپارچگی و آشفتگی در عناصر کمی و کیفی را تجربه کرده است. نقطه گسست یکباره در زمینه عوامل طبیعی و فرهنگ عامه در دوره پهلوی اول و نقطه گسست در زمینه عوامل زیباشناختی فردی و معنایی در دوره معاصر در حدود 20 سال اخیر رخ داده است.
http://www.manzar-sj.com/article_7669_af036dee1db8639df65e44dfc5ce851d.pdf
2014-12-01
18
23
منظر فرهنگی
تهران
شخصیت منظر
خوانش منظر
مرجانه
زندی
marjan.zandy@yahoo.com
1
کارشناس ارشد معماری منظر
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ظرفیتهای توسعه فرهنگی تهران
شهرها به عنوان عالیترین نماد تمدن بشری دربرگیرنده منظر فرهنگی به مثابه حاصل کار مشترک انسان و طبیعت بوده و مبین رابطه انسان با محیط زیست و تاریخ خود هستند. منظر میراثی شهرها بیانگر شیوۀ زندگی تاریخی، مذهبی، معنوی و هنری ساکنان آن است و شرح حال فعالیتها و رویکردهای گذشتگان در حوزههای مذهب، هنر، معماری و محیط زیست به شمار میآید. فضاهایی مانند موزهها، آثار مصنوع و انسانساخت، اماکن تاریخی، مراکز فرهنگی، فضاهای سبز، مراکز خرید، مکانهای تفریحی و ورزشی، منابع لازم برای توسعه گردشگری شهری هستند که همپوشانی زیادی با منظر فرهنگی ـ میراثی، طبیعی و مصنوع شهر دارند. تهران با اهمیت تاریخی خاص خود، به عنوان کلانشهری مهم از منظر فرهنگی ـ میراثی ویژهای برخوردار است که میتواند به عنوان ظرفیتهای گردشگری شهری مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از عناصر منظر میراثی تهران در روند توسعۀ شهر و نوسازی کالبدی آن، مورد تخریب واقع شدهاند که ادامۀ این روند به تضعیف ظرفیتهای گردشگری فرهنگی ـ میراثی تهران میانجامد.به نظر میرسد به دلیل روند نوسازی و سرعت توسعه شهر این ظرفیت مهم نادیده گرفته و عمدتاً مورد بیتوجهی واقع شده است که تداوم این امر اسباب تضعیف گردشگری شهری تهران را فراهم خواهد ساخت. این نوشتار به تبیین اهمیت عناصر منظر فرهنگی ـ میراثی در رونق و پایداری گردشگری شهری تهران میپردازد.
http://www.manzar-sj.com/article_7670_8ee6c55642b2cfbb8f261372303697b1.pdf
2014-12-01
24
29
منظر فرهنگی ـ میراثی
گردشگری شهری
منظر مصنوع
تهران
پروانه
پرچکانی
p.parchekani@gmail.com
1
پژوهشگر دکتری مدیریت گردشگری، دانشگاه علم و فرهنگ تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
اصطلاحی ناکارآمد در فرهنگ شرق
یکی از عمیقترین نیازهای ما، حس هویت و تعلق است. پیوستگی انسان به منظر و چگونگی پیداکردن هویت در منظر و مکان یک نیاز مشترک میان انسانها است. لذا منظر آن چیزی که ما به سادگی میبینیم نیست، بلکه روش نگاه کردن است : ما با چشمانمان منظر را میبینیم ولی با ذهنمان آن را تفسیر میکنیم و ارزشها را با دلایل ناملموس (معنوی) به آن (منظر) نسبت میدهیم. بدین جهت منظر میتواند به عنوان یک ساختار فرهنگی که در آن حس ما از مکان و خاطره ذاتی ماندگار شده است، دیده شود. توجه روزافزون به مطالعه منظر فرهنگی موجب به رسمیت شناختهشدن مناظر فرهنگی برجسته و قرارگرفتن آنها در فهرست میراث جهانی در 1992 شده است. این مقاله به بررسی برخی ایدههای مرتبط با منظر و خاطره و ارتباط تنگاتنگ "منظر" و "ذهن انسان" و با تمرکز بر آسیا به عنوان زمینة اصلی شکلگیری ایدة مناظر فرهنگی که دارای امتیاز بیشتری است، میپردازد.
http://www.manzar-sj.com/article_7672_0cc8bebdef422e8888a1942874a44b34.pdf
2014-12-01
30
35
منظر فرهنگی
آسیا
میراث فرهنگی
میراث جهانی
شهرزاد
خادمی
shahrzad.khademi@gmail.com
1
کارشناس ارشد معماری منظر
AUTHOR
مژده سادات
مهدوی مقدم
mojo.mahdavi@gmail.com
2
کارشناس ارشد معماری منظر
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
منظر میراثی به جای منظر فرهنگی؟
http://www.manzar-sj.com/article_7673_34ade48139b307f96b80fa5a55f935f6.pdf
2014-12-01
36
44
ORIGINAL_ARTICLE
منظر فرهنگی، یک اصطلاح عامیانه
http://www.manzar-sj.com/article_7674_871ad543019b73a5fc477ad96f8cd8c1.pdf
2014-12-01
45
48
سید امیر
منصوری
amansoor@ut.ac.ir
1
استادیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
چنارستان، منظر گزیده
http://www.manzar-sj.com/article_7675_aa312733b91898929b95ea7c82c18762.pdf
2014-12-01
50
51
محمد
جمشیدیان
mohammad.jamshidyan@gmail.
1
کارشناس ارشد معماری منظر
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
انعکاس طبیعت در سیمای شهر
http://www.manzar-sj.com/article_7676_572dc7af7f0b35b9d969c1016c1d00ef.pdf
2014-12-01
52
52
جمال
کامیاب
1
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه منظر در توسعه پایدار
در ابتدای بحث لازم است به یادآوری مفاهیم و تعاریف پایۀ منظر که امروزه در محافل علمی اروپا و سایر کشورها پذیرفته شدهاند، پرداخته شود. واژۀ منظر واژهای چندمعنایی است که در پیوستگی عینیت ـ ذهنیت معنا میشود : از منظر مادی یا عینی که جغرافیدانها و دانشمندان علوم طبیعی به آن میپردازند تا منظر غیر مادی یا ذهنی که برآمده از تاریخ و به ویژه هنر است.
منظر در پژوهشها و ادبیات علمی عبارت از ساختاری اجتماعی با ابعاد دوگانۀ مادی و غیرمادی است. امروزه در اروپا، اکثر متخصصان علمی و مسئولان خدمات مهندسی در آمایش سرزمین، به تعریفی که در کنوانسیون اروپایی منظر آمده رجوع میکنند : "بخشی از سرزمین، آنگونه که توسط جمعیتها درک میشود و نتیجۀ عوامل طبیعی یا انسانی و روابط این دو با هم است".
منظر محصول تعامل میان عوامل مادی و غیر مادی است : فعالیتهای اقتصادی با تغییردادن بستر بیوفیزیک، منظر مادی (مواد بیجان و بیولوژیک، از جمله جسم انسانی) را تولید میکنند. در عین حال جوامع در طول تاریخ، براساس تکامل روابط اجتماعی با طبیعت، منظر را بازنمایی میکنند. این تغییرات در منظر مادی، به نوبۀ خود مظاهر اجتماعی منظر را تغییر میدهند و نیروی محرکۀ کنش و همچنین انگیزۀ کنش سیاسی میشود. در نتیجه جوامع براساس بازنماییهایی که از دینامیکهای خود میکنند، در منظر مداخله میکنند.
توسعۀ پایدار در 1987 در گزارش برانتلند (WCED, 1987) تعریف شد، در حالیکه پیش از آن، صحبت از توسعه در درازمدت بود و پس از آن اصطلاح انگلیسی "sustainable"در فرانسه به "durable" ترجمه شد که ترجمۀ خوب و دقیقی نیست، زیرا این واژه بیشتر به دوام و ماندگاری اشاره دارد و مفهوم مورد نظر برانتلند را نمیرساند. گزارش او سه رکن توسعۀ پایدار را مطرح میکند :
- توسعۀ اقتصادی
- تجدید منابع طبیعی و حفاظت از آنها
- توسعۀ اجتماعی و فرهنگی، انتقال بین نسلها
توسعۀ پایدار در تقابل با مفهوم تولید ناخالص ملی قرار میگیرد (مفهوم رشد، با افزایش ثروت متوسط)
http://www.manzar-sj.com/article_7678_cdd53781e1977d07184190a390a17183.pdf
2014-12-01
53
59
منظر پایدار
توسعه پایدار
اقتصاد منظر
ارزش
ایو
لوژنبول
yves.luginbuhl@univ-paris1.fr
1
پژوهشهای عالی مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسه
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسیهایی پیرامون آلپ غربی پس از قرن 18
نوشتار حاضر رابطه متقابل کوهستان، مردم ساکن در آن و فرایند ساماندهی، تحول و محافظت از آن را بررسی میکند. برای نیل به این هدف، کوهستانهای آلپ غربی و قرن 18 میلادی که اولین نشانههای توجه به کوهستان را میتوان در آن رصد کرد، به عنوان مبدأ قرار گرفته است. نقطة آغاز این بحث نوع نگاه به کوهستان خواهد بود : چگونه کوهستان در طول چند قرن اخیر و تدریجاً به موضع شناخت و به موازات آن منظری ارزشمند، تحسینشده و محافظتشده و کوهها به منبعی نمادین برای جوامع مدرن تبدیل شده است. در ادامه نقش کوه در پروژههای سرزمینی یا مشارکتی مورد پرسش قرار خواهد گرفت.
با این حال هر فرهنگ و تمدن به روش خود کوهستان و ارزشهای منسوب به آن را تبیین میکند. هر تحلیلی باید به یک بستر تاریخی و فرهنگی نسبت داده شود. بدون ورود به بحثهای ترتیب زمانی گفتمانهای مطرحشده در مورد آلپ، عصر روشنگری همزمان با شور و اشتیاق نسبت به سرزمینهای کوهستانی و همچنین شروع شکلگیری آگاهی علمی در مورد آنهاست.
http://www.manzar-sj.com/article_7679_57388b80b428d8f2d8ec8cba2a7a6161.pdf
2014-12-01
60
65
کوه
منظر
کوهستان
آلپ
طبیعت
آن
اسگارد
anne.sgard@unige.ch
1
دپارتمان جغرافی و محیط، دانشگاه ژنو، سوئیس.
AUTHOR
ترجمه : سید محمد باقر
منصوری
smb.mansouri@gmail.com
2
پژوهشگر دکتری معماری، دانشگاه پاریس EST، فرانسه.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
طبیعت در منظر شهری تهران
http://www.manzar-sj.com/article_7680_43f16732c1d49a649ab699390479705b.pdf
2014-12-01
66
67
ریحانه
حجتی
reyhane.hojjati@yahoo.com
1
کارشناس ارشد معماری منظر
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مدیریت دالانهای دید در تهران
تهران در دامنه جنوبی البرز شکل گرفت و باگذشت قرنها به کلانشهری در پای کوه تبدیل شد. امروز درک تهران به عنوان یک کل واحد، با هویت و ساختار مشخص برای شهروندان و مسافرانش ناممکن به نظر میرسد. به همین دلیل توجه و برنامهریزی برای حفظ مؤلفهها و مناظر هویتبخش و استراتژیک در مدیریت شهر تهران که درک و شناخت شهر را ممکن میسازند، اهمیت ویژه پیدا میکند. مدیریت ادراک شهروندان و مسافران از تهران درگرو مدیریت مناظر و نقاط عطفی است که بیانکننده هویت شهر و خاطرات مشترک تصویری شهروندان و مسافران از شهر تهران است. مدیریت دالانهای دید1 به سمت مناظر و نقاط عطف استراتژیک شهر نقشی مهمی در تأمین این ادراک مشترک بازی میکند. احیاء و ایجاد نقاط عطف هویتبخش یک عمل مجرد نیست، بلکه همراستا با این اقدام امکان دیدهشدن مؤلفههای استراتژیک از مناطق و محدودههای مشخص نیز به تعریف، برنامهریزی و مدیریت ویژه دالانهای دید به سمت این نقاط عطف نیاز دارد. ساختوسازهای قارچگونه اخیر تهران این نیاز به مدیریت دالانهای دید به سمت مناظر استراتژیک شهر را بیشازپیش نمایان میکند. اقدامی که سالهاست به صورت منظم در بسیاری از شهرها و کلانشهرهای جهان با تدوین برنامههای راهبردی صورت میگیرد و متأسفانه در هیچیک از اسناد توسعة شهر تهران مورد توجه نبوده است.
این نوشتار با طرح سؤال در مورد مناظر و نقاط عطف استراتژیک شهر تهران، گونههای مختلف دالانهای دید در تهران را شناسایی و در ادامه با رجوع به تجربیات جهانی در تدوین برنامههای مدیریتی دید و منظر و توجه به ظرفیتهای طبیعی و تاریخی شهر تهران در شکلدادن دالانهای دید، نحوة شناخت و مدیریت محورها و دالانهای دید استراتژیک شهر تهران را بررسی میکند. در این میان قلة دماوند به عنوان مولفه طبیعی هویتبخش شهر تهران که امکان تعریف دالانهای دید مصنوعی به سمت آن وجود دارد مورد توجه ویژه قرار میگیرد.
قرارگیری و توسعه تهران در دامنه کوه و ظرفیتهای ویژه تاریخی، طبیعی و توپوگرافیک حاصل از این استقرار موجب میشود برنامهریزی برای مدیریت دالانهای دید در این شهر با بسیاری از شهرهای مسطح جهان که مدیریت دید و منظر آنها به صورت سیستماتیک انجام گرفته متفاوت باشد. امروز بخش عمدهای از دالانهای دید تهران به صورت تصادفی به سمت البرز، دماوند و قلة توچال شکل گرفته است، اما برنامهریزی برای حفظ، تقویت و شناسایی این دالانهای دید نیاز به مدیریتی پویا در سطح شهر تهران دارد. در کنار این، طراحی و مدیریت دالانهای دید مصنوعی از نقاط و مکانهای شاخص شهر به سمت نقاط عطف استراتژیک مقیاس کلان به ویژه قلة دماوند و برج میلاد نیاز به مدیریتی قوی و دقیق دارد.
http://www.manzar-sj.com/article_7682_2fcb69f7ffce823d64e52eb8b22f829d.pdf
2014-12-01
63
73
چشمانداز شهری
دیدهای استراتژیک
مناظر فرهنگی
دالانهای دید
تهران
لندن
آیدا
آل هاشمی
ayda_alehashemi@yahoo.com
1
پژوهشگر دکتری معماری منظر
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ظرفیتهای منظرین کوهستان بیبی شهربانو
مناظر فرهنگی در مناطق شهری فضای قابل توجهی را اشغال میکنند که در شکلگیری شخصیت یک شهر نقش بسزایی دارد. ارتباط با منظر آشنا هویت فرهنگی ـ سیاسی مردم یک جامعه را تقویت میکند و موجب احساس تعلق خاطر نسبت به مکان میشود.
مؤلفههای هویتساز در منظر فرهنگی عبارت از مؤلفههای جغرافیایی، تاریخی و انسانی است. چنانچه این مؤلفهها دارای ویژگیهای خاص و برجستهای باشند، نقش شاخص هویتی را ایفا میکنند. اجزای مؤلفههای جغرافیایی از متغیرهایی چون کوه، دشت، رود و تپه، مؤلفههای تاریخی از بناها، محله، راه و خیابان و مؤلفههای انسانی از عناصری چون دین، زبان، آداب و رسوم و اعتقادات محلی تشکیل شدهاند.
کوه از بارزترین مؤلفههای طبیعی است که در ساخت هویت شهر تهران مؤثر بوده است. کوه بیبی شهربانو در جنوب شرقی تهران و در دامنههای کوه ری قرار دارد که از هر سه مؤلفه جغرافیا (کوه)، تاریخ (برج نقارهخانه) و انسان (اهمیت مذهبی و آداب و رسوم زیارت) برخوردار است. در طرحهای توسعه تهران این مکان اهمیت و جایگاه خود را به عنوان یک عنصر اصیل در منظر فرهنگی شهر از دست داده و به صورت متروکه و با فاصله از شهر قرار گرفته است. در این نوشتار نقش کوههای بیبی شهربانو به عنوان عنصر هویتبخش منظر شهری جنوب شرق تهران بررسی شده است.
http://www.manzar-sj.com/article_7681_0dd4bad0d485805c740f6e9090a0c0bb.pdf
2014-12-01
74
78
منظر فرهنگی
کوه
هویت
کوههای بیبی شهربانو
شهر ری
مهدیه
خواجه پیری
mahdieh.piri@gmail.com
1
کارشناس ارشد معماری منظر
AUTHOR